जो मानिसहरु रातमा केवल ५ ६ घण्टा मात्र सुत्दछन् उनीहरुमा मुटुरोग, हृदयाघात, मधुमेह तथा बाथ जस्ता खतरनाक रोगको खतरा बढ्दछ । पर्याप्त निद्रा नपर्नु विभिन्न खाले रोगको कारक बन्ने अनुसन्धानहरुले  बताएको छ ।

विज्ञानको अनुसन्धानले पनि यस्तै बताएको छ दिनभरको भागदौड, तनाव तथा धेरै कामका कारण निद्रा नपाइरहेका छन् । धनका धनीहरु अहिले निद्रा किनेर सुत्छन् । 
 उमेरले २० वर्षको हाराहारीमा रहेको एक स्वस्थ व्यक्ति दिनमा आठ घन्टा सुत्नुपर्ने हुन्छ । तर, जति उमेर बढ्दै जान्छ, त्यति निद्रा घट्दै जान्छ ।निद्रा लागेन भन्दै स्लिपिङ ट्याब्लेट खानु भने हुँदैन ।

१. हल्का बत्तिको प्रयोगः 

बेडरुमलाई सफाचट राख्नुहोस् । सुत्ने कोठाको तापक्रम सन्तुलित बनाउनुहोस् । निद्रा लागेन भने रातमा मधूर संगीतको ध्वनी लगाएर तथा हल्का प्रकाशयुक्त बत्तीको प्रयोग गरेर ओछ्यानमा पल्टिनुहोस्, विस्तारै निद्रा आउँछ ।

२. मोबाइल स्वीच अफ गर्ने

–ओछ्यानमा पल्टिएपछि तपाईको मोबाइल चलाउने बानी हुन सक्छ । जसले तपाईको निद्रा पर्दैन । त्यसैले मोबाइल स्विच अफ गरेर अथवा मोबाइल साइलेन्समा राखेर सुत्नुपर्छ । र मोबाइल ओछ्यानमा हेर्ने बानी त्याग्नुस् । रातमा सुत्नुभन्दा पहिले मोबाइल, ट्याबलेट, कम्प्युटर तथा टेलिभिजन जस्ता विद्युतीय सामानको प्रयोग नगर्नुस् ।

३. ब्यायमको सन्तुलन  
 कसैको सुत्नुअघि कडा व्यायाम  गर्ने बानी हुन सक्छ ।  जसको कारण शरीरमा रक्तसञ्चार तीव्र हुन्छ । जसले गर्दा निद्रा लाग्दैन । यसैले यो बानी हटाउनुस् । सुत्नुभन्दा कम्तीमा चार घण्टाअघि मात्रै व्यायाम गर्नुपर्छ ।

४. हलुका खान खानु राम्रो 
तपाईले सुत्नु अघि खान कसरी खानुहुन्छ त्यसले धेरै प्रभाव राखेको हुन्छ । राति अघाउँजी खाने बानी छ भने त्यो सुधार्नुहोस् । तरकारी, दाल, फलफूल, सलाद, दूधजस्ता हलुका खानाले राति मीठो निद्रा लगाउँछ ।
सुत्नुभन्दा अघि नियमित रुपमा एक गिलास तातो दुध पिउने गर्नुहोस् । यसले रातमा मीठो निद्रा जगाइदिन्छ ।

५. सुत्नुभन्दा दुई घण्टा अघि मदिरापानः 

निद्रा लगाउन मदिराको चुस्की लिने बानी छ भने छोडिहाल्नुस् । यसले तपाईको शरिरलाई मात्रै हानी गर्दैन निद्रा विगार्दै जान्छ । ज्यानै विगार्छ ।  किनकि, मदिराले केहीबेर मात्र निद्रा लगाउँछ । एक पटक बिउँझिएपछि छिनछिनमा बिउँझिने समस्या बनाउँछ ।  मदिरा खानै परेमा सुत्नुभन्दा दुई घण्टाअघि मात्र खाने गर्नुपर्छ ।  निद्रा नलागेको झोकमा बढी मदिरा पिउने गर्नु हुँदैन । बढीमा दुई पेग मदिरा पिउनुपर्छ । बढी मदिरापान गरेमा शरीर डिहाइड्रेट हुन्छ, जस कारण मीठो निद्रा लाग्दैन । बढी मदिरा पिउँदा छिनछिनमा पिसाब फेर्न गइरहनुपर्छ, जसले निद्रालाई भंग गरिदिन्छ ।

६. निकोटिनले निदाउन दिदैनः 

चुरोट खानेभन्दा नखानेहरू चार गुणा राम्रोसँग निदाउन सक्छन् भन्ने अनुसन्धानले पुष्टि गरिसकेको छ । यसैले चुरोट छोडिहाल्नुस् । कसैको सुत्ने समय चुरोट लिने आदद हुन्छ । चुरोटमा पाइने निकोटिनले राम्रोसँग निदाउन दिँदैन । त्यही भएर चुरोटको अम्मलीले पनि सुत्नुअघि चुरोट नखानु सबैभन्दा उत्तम । 
 ७. औसधिको असर निद्रालाईः 

तपाई नियमित औषधि लिने गर्नु भएको छ भने ध्यान दिनुस् औषधिको समय परिवर्तन गर्नुस् । प्रेसर, डिप्रेसनलगायत औषधि नियमित सेवन गर्ने व्यक्ति हो भने  यस्ता औषधि सुत्नुभन्दा ढेड अथवा दुई घण्टाअघि खाने गरेमा ननिदाउने समस्या कम हुन्छ ।

८= डायरी लेख्नेलाई सहजः 

सुत्नेबेला अनेक कुरा मनमा खेल्न सक्छ । यदि त्यस्तो बानी छ भने ती कुरा डायरीमा लेखेर सुत्न जानुभयो भने निद्रा पर्छ ।

९ केफिनयुक्त पेय पदार्थ त्याग्नेः 

दिउँसो दुई बजेपछि चिया, कफीजस्ता केफिनयुक्त पेय नलिनुस् । सुत्नुअघि चिया, कफी खाने बानी छ भने बानी सुधार्नुहोस् । केफिनयुक्त पेयले राम्रो निद्रा पर्न दिँदैन । यस्तो पेय पदार्थ लिनु एक प्रकारको नसा नै हो । जति छिटो सुधार गर्यो उति राम्रो । 

१०. नुहाउने बानी पनि राम्रो होइनः 

धेरैको बानी हुन्छ कामबाट फर्किएपछि न्यानो पानीले नुहाउने । अब बन्द गर्नुस्  यसले पनि तपाईको निद्रालाई असर गर्दछ ।नुहाउनै परे सुत्नुभन्दा केही घण्टाअघि नुहाउनुस् । किनकि, राति न्यानो पानीले नुहाउनाले निद्रा पर्न अप्ठ्यारो हुन्छ ।

११. रेडियो सुन्ने बानीः

–कसै गरी पनि निद्रा लागेन भने रेडियोबाट प्रसारित हुने कथाकहानी सुन्दै सुत्नुपर्छ । रेडियोको मधुर धुनले तपाईलाई निद्रा बोलाउँछ ।

१२. गहिरो र लामोस श्वास लिनेः

–फुर्सदमा गहिरो र लामो सास लिने गर्नाले शरीरमा अक्सिजनको इन्टेक बढ्छ । जसले गर्दा राति राम्रोसँग निदाउन सकिन्छ । गहिरो सास लिँदा दिमागमा इन्डोर्फिन नामक केमिकल उत्सर्जन हुन्छ । जसले निद्रा लगाउन मद्दत गर्छ ।

१३. कस्तो खान प्रयोग गर्नेः 

निद्रा लाग्दैन भने हरेक दिन खानामा माछा, दही, केरा, चना, प्याजजस्ता खाद्य पदार्थमध्ये कुनै एक वा बढी समावेश गर्ने कोसिस गर्नुपर्छ । जसले तपाईलाई निद्रा लाग्न मद्धत गर्दछ । 

१४. पानी पिउने बानी छोड्नुस्ः 
ननिदाउने समस्या भएकाहरूले सुत्नुअघि पानी पिउने बानी छोड्नुपर्छ । पानी पिएर सुत्दा पिसाब फेर्न उठिरहनुपर्ने भएकाले निद्रा बिथोलिन्छ ।  जसले तपाईको निद्रालाई धक्का दिईरहन्छ । 

१५. हस्तमैथुन गर्नुः

निद्रा लागेन भने हस्तमैथुन गर्नाले पनि राहत दिन्छ । हस्तमैथुन गर्दा दिमागमा डोपामाइन र इन्डोर्फिनजस्ता केमिकल उत्सर्जन हुन्छन्, जसले मानिसलाई आनन्दित र तनावरहित बनाई निदाउन मद्दत गर्छ ।

१६. यौनसम्बन्ध राख्नुः 

तपाईलाई निद्रा पर्दैन भने पार्टनरसँग यौन सम्बन्ध राख्नुस् । मज्जाले निद्रापर्दछ । –सुत्नुअघि सेक्स गर्नाले पनि मीठो निद्रा लाग्छ  यो तथ्य हो । 

 १७. रातमा सुत्नुभन्दा एक घण्टा पहिले हल्का व्यायाम गर्नुहोस् । यसले मांशपेशीलाई सक्रिय बनाउँदछ र रातमा निद्रा नलाग्ने समस्या कम हुन्छ ।

१८. उठ्ने सुत्ने बानी एउटैः 

तपाईले सुत्ने उठ्ने बानी एकै बनाउनुस् । निद्रालाई ठीक समय दिनुपर्दछ । सधैँ एकै समयमा सुत्ने र उठ्ने बानी बसाले अनिद्राको समस्या हट्दै जान्छ ।

[ विभिन्न एजेन्सीको सहयोगमा तयार गरिएको । ]